توسعه پایدار گردشگری
به قلم حمیدرضا آقاعلی طاری
– رویکردی مثبت در جهت کاهش عوارض ناشی از تعاملات پیچیده میان فعالان گردشگری، گردشگران، محیط و جامعه میزبان گردشگری است.
بدون شک برای داشتن برنامه‌ریزی کاربردی و مدیریت کارآمد در صنعت گردشگری، می‌بایست سه اصل را در تصمیم‌سازی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها لحاظ کنیم:
۱-گردشگری باید همچون فعالیت‌های اقتصادی دیگر، به‌عنوان یک گزینه توسعه اقتصادی پایدار در نظر گرفته شود.
۲-صنعت گردشگری باید همچون صنایع دیگر، از پایگاه داده‌ها و اطلاعات موثق، برای به رسمیت درآوردن، بررسی و نظارت بر فرایندهای مرتبط با بنگاه‌های اقتصادی دیگر برخوردار باشد.
۳-توسعه گردشگری باید به شیوه‌ای مبتنی بر اصول توسعه پایدار صورت گیرد.
حقایق غیر قابل انکار در مورد گردشگری:
۱- با وجود اینکه در بسیاری از منابع از گردشگری به مثابه صنعتی پاک و بدون دود، یاد می شود، در صورت عدم داشتن سیاست گذاری‌های کارآمد، توسعه گردشگری می‌تواند به صدمات شدید محیط زیستی و اجتماعی در جامعه میزبان منجر گردد.
۲- میزان توسعه‌یافتگی گردشگری کشورها رابطه مستقیمی با مصرف کننده بودن گردشگری دارد و متعاقب آن مقیاس، گستره و ماهیت تقاضای گردشگری از چالش‌های مهم پیش روی گردشگری به شمار می آید.
۳- در توسعه گردشگری محلی یا منطقه‌ای، ساختار، مقیاس و کیفیت روابط‌بالقوه در گردشگری، بر میزان مشارکت و مسئولیت پذیری اجتماعی بسیار تاثیرگذارند.
چالش‌های موجود در توسعه گردشگری پایدار
۱- گردشگری صنعتی مصرف‌گرا است و نیازمند به توسعه زیرساخت‌های مهم از جمله اقامتگاه‌های مناسب، زیرساخت‌های کارآمد، حمل و نقل ملی، بین شهری و بین المللی، حفاظت از محیط زیست و … است.
۲- گردشگری، به استفاده بیش از حد منابع منجر می‌گردد که در برنامه‌ریزی‌ها و استراتژی‌های کارآمد، می‌بایست مبانی گردشگری سبز و اصول حفاظت از محیط زیست با آموزش به فعالان گردشگری، جامعه میزبان و گردشگران لحاظ گردد.
۳- بنگاه‌های اقتصادی کوچک و خصوصی، بیشترین سهم از فعالان گردشگری را به خود اختصاص می‌دهند، همواره با آموزش مستقیم و غیرمستقیم مدیران و کارکنان آنها، می توان پیشینه‌سازی منافع کوتاه مدت آنها را رقم بزنیم.
۴- گردشگری صنعتی جهانی چندبخشی و کنترل ناپذیر است.
۵- بیشترین درصد گردشگران بین المللی، تمایل به استراحت، لذت، تفریح و خوش‌گذرانی دارند و کارکردن و کسب درآمد در سفر برای آنها معنایی ندارد.
۶- تجربیات ناشی از سفر، اگر چه در نظام اقتصاد بین المللی، بخشی از صادرات یک کشور و یا دولت محسوب می‌شود، اما خدمات قابل ارائه، همزمان با تولید، مصرف شده و غیرقابل ذخیره‌اند.
توسعه پایدار گردشگری در ایران:
صنعت نسبتا نوپای گردشگری در ایران، به دلایل متعدد از جمله تغییرات متعدد مدیریتی، غیرمرتبط بودن تخصص‌ها و رشته‌های تحصیلی کارمندان شاغل در سازمان‌ها و وزارتخانه‌های متولی به هنگام استخدام، تحریم‌ها و هشت سال جنگ‌تحمیلی، روزهای نامساعد و فراز و فرودهای بسیار زیادی را به خود دیده است.
مهم‌ترین اقدامات برای بهبود کیفیت خدمات گردشگری در ایران:
۱- آموزش حرفه‌ای و هدف‌مند فعالان، نقش‌آفرینان و ارائه‌دهندگان خدمات در سطوح مختلف عملیاتی گردشگری، از جمله راهنمایان، واحدهای اقامتی، دفاتر خدمات مسافرتی، کارشناسان گردشگری و متعاقب آن، ارتباط سازنده میان دانشگاه‌ها و بازار‌کار است.
۲- سندهای چشم انداز فقط نوشته شده و آمارهای گردشگری دقیقه‌ی نودی، با ایجاد زیرساخت‌های الکترونیک مناسب در به روز کردن اطلاعات و برقراری ارتباط راهبردی میان وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، ارگان‌ها با بخش خصوصی به روند و فرایندی عملیاتی تر مبدل گردیده و گام‌هایی مطمئن در نیل به اهداف تعیین شده برداشته خواهد شد.
۳- برگزاری رخدادهای علمی و فرهنگی در قالب طرح‌ها و برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت در سطح محلی، منطقه‌ای و ملی و انتشار گزارش‌ها و دستاوردهای به دست آمده در پایگاه ملی اینترنتی گردشگری.
۴- برگزاری نمایشگاه‌ها و بازارچه‌های فصلی صنایع دستی و محصولات فرهنگی
۵- تاسیس سازمان‌های بازارسازی و بازاریابی مقصد، در قالب کیوسک‌های گردشگری در فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های قطار و سطح شهرها.
۶- تاسیس کتابخانه الکترونیک ملی گردشگری و امکان دسترسی تاثیرگذاران و ارائه دهندگان خدمات گردشگری به منابع موثق و به روز گردشگری ملی و بین المللی برای توسعه فردی و سازمانی فعالان این صنعت در ایران.
۷- صیانت از فرصت شغلی راهنمایان تور و مدیران فنی بند “ب” با بررسی و نظارت بر عملکرد بازار از طریق بازرسان رسمی و افتخاری.
۸- طراحی و اجرای دوره‌های بهبود یافته راهنمایان گردشگری؛ از آنجا که این شغل، ماهیتی عملیاتی و مدیریتی دارد متقاضی فرصت شغلی راهنمایان تور می‌بایست همزمان با پشت سرگذاشتن دروس تئوری مختلف، دوره راهبردی و تکمیلی یک ساله “دستیار راهنما” را تجربه کرده و در نهایت با حضور در کمیته فنی، موفق به دریافت کارت راهنمای گردشگری شوند.
۹- تاسیس پایانه‌های هوشمند گردشگری در مقاصد گردشگری پرتقاضا، جهت ساماندهی آمارها و بهبود کیفیت خدمات گردشگری ملی و ورودی.
۱۰- مدیریت مقاصد گردشگری به‌ویژه منابع طبیعی، با محدود کردن ورود گردشگران، گشت و همراهی و نظارت بر عملکرد گروه‌ها به هنگام دیدار و اقامت.
در مجموع مهم‌ترین شاخص‌های توسعه پایدار گردشگری در ایران، تولید محتوای مستند و الکترونیک کردن بسیاری از زیرساخت‌ها، برای داشتن آمارهای واقعی و در نهایت تصمیم‌سازی‌های سازنده‌تر خواهد بود.
حمیدرضا آقاعلی طاری
بسیار نکات خوبی را اشاره کردید